In deze tijd van meer thuis zijn en herstellen na een operatie, heb ik in mijn boekenkast gekeken naar ‘nog lezen, maar nog niet aan toegekomen.’
Müllisch, Goethe, maar ook Mark Twains Tom Sawyer kwam ik tegen. Wat een leuk boek, helemaal niet meer van deze tijd zou je zeggen met oorvijgen en pakken slaag. Maar wat een vrijheid hadden die jongens, ze konden echt jongen zijn, kind zijn. En natuurlijk vonden ze een schat. Geweldig!
Het mooiste stuk uit dit boek waren toch wel de laatste paar bladzijden. Tom overtuigt zijn vriend Huck om bij de weduwe te blijven die nu voor hem zorgt. Huck is altijd op zichzelf aangewezen geweest, liep in lompen, hoefde geen indruk te maken, want een hoge dunk had men toch niet van hem. En geld wat er was, werd door zijn vader gebruikt voor drank. Nu er iets van hem verwacht wordt (en hij natuurlijk geld had door de schat) werd hij onzeker, kroop letterlijk weg in zijn oude kleren in een grote ton. Ineens moest hij vertrouwen in zichzelf hebben en dat was hij niet gewend.
Tom maakt op die bladzijden ineens een sprong van kwajongen naar een soort volwassenheid. Hij neemt de regie, heeft een doel voor ogen. Hij heeft, ondanks zijn streken, gemerkt dat hij een veerkracht heeft, dingen kan ombuigen. Ook de mensen om hem heen kijken nu met andere ogen naar hem. Er is in hem geloofd. Tom kan met een kwinkslag Huck zover krijgen dat hij volhoudt, dat zaken als manieren en opvoeding nu eenmaal nodig zijn, zodat hijzelf straks verder kan. En dat hij ook gewoon zichzelf mag zijn. Dat hij goed is, zoals hij is.
Dat er wordt afgerekend met brave Hendriken in dit boek, en in het verlengde daarvan wellicht met het nogal starre onderwijssysteem, is wel duidelijk. Het is denk ik voor die tijd een boek geweest dat ogen heeft geopend, dat herkenning heeft opgeroepen bij ouders.
Zonder (voor)oordeel kijken naar kinderen. Het lijkt een open deur. Maar ik denk dat dit boek daar zeker aan heeft bijgedragen. Het is een voorwaarde om kinderen in zichzelf te laten geloven.
Tom Sawyer, je komt in mijn ‘nog eens lezen’ rijtje!
(april 2020)